Ψυχομετρικα εργαλεια
Τα ψυχομετρικά εργαλεία είναι ειδικά σχεδιασμένα τεστ, ερωτηματολόγια ή δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση ψυχολογικών χαρακτηριστικών, όπως η προσωπικότητα, η νοημοσύνη, οι γνωστικές δεξιοτητες, τα συναισθήματα και η συμπεριφορά.
Τι μετρούν τα ψυχομετρικά εργαλεία;
- Νοημοσύνη & Γνωστικές Ικανότητες
- Προσωπικότητα
- Συναισθηματική κατάσταση
- Μνήμη & Προσοχή
- Κοινωνικές δεξιότητες & Συμπεριφορά
Γιατί χρησιμοποιούνται τα ψυχομετρικά εργαλεία;
- Στη διάγνωση ψυχικών διαταραχών
- Στην επαγγελματική επιλογή & αξιολόγηση
- Στη διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών
- Στον προσανατολισμό και την ψυχοθεραπεία
Τα ψυχομετρικά εργαλεία πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο από ειδικούς (ψυχολόγους, ψυχιάτρους) που γνωρίζουν πώς να τα ερμηνεύσουν σωστά!
WISC-V
Το WISC-V (Wechsler Intelligence Scale for Children – 5th Edition) είναι ένα τεστ νοημοσύνης που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των γνωστικών ικανοτήτων παιδιών ηλικίας 6 έως 16 ετών. Είναι μια από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους για τη μέτρηση της νοητικής ανάπτυξης και χρησιμοποιείται κυρίως από ψυχολόγους.
Τι μετρά το WISC-V;
Το τεστ αποτελείται από πέντε κύριους γνωστικούς τομείς:
- Γλωσσική Κατανόηση (Verbal Comprehension) – Ικανότητα κατανόησης και χρήσης της γλώσσας.
- Οπτικοχωρική Ικανότητα (Visual-Spatial) – Ικανότητα αντίληψης χώρου και χειρισμού αντικειμένων.
- Ρευστή Λογική Σκέψη (Fluid Reasoning) – Ικανότητα ανάλυσης προβλημάτων και επίλυσης μέσω λογικής.
- Εργαζόμενη Μνήμη (Working Memory) – Δυνατότητα διατήρησης και επεξεργασίας πληροφοριών στη μνήμη.
- Ταχύτητα Επεξεργασίας (Processing Speed) – Ικανότητα ταχείας επεξεργασίας οπτικών και συμβολικών πληροφοριών.
Γιατί χρησιμοποιείται το WISC-V;
- Διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών (δυσλεξία, ΔΕΠΥ κ.λπ.)
- Αξιολόγηση νοητικής ανάπτυξης & χαρισματικότητας
- Προσδιορισμός γνωστικών δυνατοτήτων και αδυναμιών
- Βοήθεια στη σχολική καθοδήγηση και ειδική αγωγή
WAIS-IV
Το WAIS-IV (Wechsler Adult Intelligence Scale – 4th Edition) είναι ένα τεστ νοημοσύνης για ενήλικες, ηλικίας 16 έως 90 ετών. Είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα και αξιόπιστα ψυχομετρικά εργαλεία για τη μέτρηση της νοητικής ικανότητας και χρησιμοποιείται από ψυχολόγους σε διάφορα πλαίσια (κλινική αξιολόγηση, εκπαιδευτική διάγνωση, επαγγελματικός προσανατολισμός κ.λπ.).
Τι μετρά το WAIS-IV;
Το τεστ αξιολογεί τέσσερις βασικούς γνωστικούς τομείς:
Γλωσσική Κατανόηση (Verbal Comprehension Index – VCI)
- Ικανότητα κατανόησης και έκφρασης μέσω της γλώσσας
- Π.χ. Ορισμοί λέξεων, γενικές γνώσεις, κατανόηση προτάσεων
Οπτικοχωρική και Αντιληπτική Συλλογιστική (Perceptual Reasoning Index – PRI)
- Ικανότητα επεξεργασίας οπτικών πληροφοριών & λογικής επίλυσης προβλημάτων
- Π.χ. Συναρμολόγηση σχημάτων, ανάλυση μοτίβων
Εργαζόμενη Μνήμη (Working Memory Index – WMI)
- Ικανότητα συγκράτησης και επεξεργασίας πληροφοριών στη βραχυπρόθεσμη μνήμη
- Π.χ. Επανάληψη αριθμών, αριθμητικές πράξεις
Ταχύτητα Επεξεργασίας (Processing Speed Index – PSI)
- Ικανότητα γρήγορης και ακριβούς επεξεργασίας πληροφοριών
- Π.χ. Ταύτιση συμβόλων, εύρεση μοτίβων σε σειρές
Το τεστ δίνει και έναν συνολικό δείκτη Γενικής Νοητικής Ικανότητας (Full Scale IQ – FSIQ).
Γιατί χρησιμοποιείται το WAIS-IV;
- Αξιολόγηση νοημοσύνης και γνωστικών ικανοτήτων
- Διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών ή νευρολογικών διαταραχών (π.χ. ΔΕΠΥ, άνοια)
- Επαγγελματικός προσανατολισμός και αξιολόγηση χαρισματικότητας
- Κλινική αξιολόγηση σε περιπτώσεις εγκεφαλικών τραυμάτων ή ψυχικών διαταραχών
Αθηνά-Test
Το Αθηνά-Test είναι ένα ελληνικό ψυχομετρικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση μαθησιακών δυσκολιών σε παιδιά ηλικίας 5 έως 9 ετών. Αναπτύχθηκε από τον Καθηγητή Ειδικής Αγωγής Ιωάννη Παρασκευόπουλο και είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Τι μετρά το Αθηνά-Test;
Το τεστ αξιολογεί 10 βασικούς τομείς της γνωστικής και μαθησιακής ανάπτυξης:
- Γενική νοητική ικανότητα – Συνολική νοητική ανάπτυξη
- Αντίληψη χώρου και χρόνου – Ικανότητα κατανόησης χωροχρονικών σχέσεων
- Αντίληψη διαταραγμένου λόγου – Κατανόηση προτάσεων με αλλοιωμένη σειρά λέξεων
- Μνήμη αριθμών – Ικανότητα συγκράτησης αριθμών στη μνήμη
- Αντίληψη χωροχρονικών σχέσεων – Κατανόηση χρονικών ακολουθιών και χώρου
- Ακουστική διάκριση – Διαφοροποίηση παρόμοιων ήχων
- Οπτική διάκριση – Ικανότητα αναγνώρισης γραφημάτων και σχημάτων
- Δεξιότητες λεπτής κινητικότητας – Συντονισμός χεριού-ματιού
- Γλωσσική ικανότητα – Κατανόηση και χρήση της γλώσσας
- Μαθηματική ικανότητα – Βασικές αριθμητικές δεξιότητες
Γιατί χρησιμοποιείται το Αθηνά-Test;
- Διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών (π.χ. δυσλεξία, δυσγραφία, δυσαριθμησία)
- Πρώιμη ανίχνευση γνωστικών αδυναμιών πριν εμφανιστούν σοβαρά σχολικά προβλήματα
- Εξατομικευμένη εκπαιδευτική παρέμβαση
Το MMPI (Minnesota Multiphasic Personality Inventory) είναι ένα από τα πιο γνωστά και ευρέως χρησιμοποιούμενα ψυχομετρικά τεστ προσωπικότητας. Σχεδιάστηκε για να αξιολογήσει ψυχοπαθολογία, συναισθηματικά και προσωπικά χαρακτηριστικά, και χρησιμοποιείται κυρίως στην κλινική ψυχολογία.
Η πιο πρόσφατη έκδοσή του είναι το MMPI-2 (για ενήλικες) και το MMPI-A (για εφήβους).
Τι μετρά το MMPI;
Το τεστ αποτελείται από 567 ερωτήσεις τύπου “Σωστό/Λάθος”, οι οποίες αξιολογούν διάφορους ψυχολογικούς και προσωπικούς παράγοντες.
Οι κύριες κλινικές κλίμακες του MMPI-2 είναι:
- Υποχονδρίαση (Hs) – Υπερβολική ενασχόληση με την υγεία
- Κατάθλιψη (D) – Συναισθήματα θλίψης, χαμηλής αυτοεκτίμησης
- Υστερία (Hy) – Τάση για ψυχοσωματικά συμπτώματα
- Ψυχοπαθητική απόκλιση (Pd) – Αντικοινωνική συμπεριφορά, έλλειψη συμμόρφωσης
- Ανδρισμός-Θηλυκότητα (Mf) – Ρόλοι φύλου στην προσωπικότητα
- Παράνοια (Pa) – Καχυποψία, διωκτικό άγχος
- Ψυχασθένεια (Pt) – Άγχος, φοβίες, τελειομανία
- Σχιζοφρένεια (Sc) – Διαταραχές σκέψης, απομάκρυνση από την πραγματικότητα
- Υπομανία (Ma) – Υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα
- Κοινωνική Εσωστρέφεια (Si) – Δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις
Γιατί χρησιμοποιείται το MMPI;
- Διάγνωση ψυχικών διαταραχών (άγχος, κατάθλιψη, σχιζοφρένεια κ.λπ.)
- Αξιολόγηση προσωπικότητας σε νομικές και εργασιακές διαδικασίες
- Επιλογή προσωπικού σε ειδικά επαγγέλματα (αστυνομικοί, πιλότοι)
- Ψυχολογική αξιολόγηση για θεραπευτικούς σκοπούς
TAT
Το TAT (Thematic Apperception Test) είναι ένα προβολικό τεστ προσωπικότητας, που χρησιμοποιείται από ψυχολόγους για να αξιολογήσουν συναισθήματα, κίνητρα, συγκρούσεις και ασυνείδητες πτυχές της προσωπικότητας.
Δημιουργήθηκε από τον Henry Murray και τη Christiana Morgan το 1935 και βασίζεται στην ιδέα ότι οι άνθρωποι προβάλλουν τα εσωτερικά τους συναισθήματα και σκέψεις όταν ερμηνεύουν ασαφές ή ανοιχτό σε ερμηνείες υλικό.
Πώς λειτουργεί το TAT;
- Το άτομο βλέπει ασπρόμαυρες εικόνες με ασαφείς ή κοινωνικά φορτισμένες σκηνές (π.χ. ένα άτομο που κοιτάζει έξω από ένα παράθυρο, μια ομάδα ανθρώπων που συζητούν κ.λπ.).
- Του ζητείται να φτιάξει μια ιστορία για κάθε εικόνα, απαντώντας σε ερωτήσεις όπως:
- Τι συμβαίνει στη σκηνή;
- Τι σκέφτονται και αισθάνονται οι χαρακτήρες;
- Ποια ήταν η προηγούμενη κατάσταση και τι θα συμβεί στη συνέχεια;
Οι ιστορίες αναλύονται από τον ψυχολόγο για να εντοπίσει κρυμμένες επιθυμίες, φόβους, συγκρούσεις και πρότυπα σκέψης.
Τι αξιολογεί το TAT;
- Συναισθήματα και συγκρούσεις
- Κίνητρα και φιλοδοξίες
- Αυτοεικόνα και σχέσεις με άλλους
- Υποσυνείδητες φοβίες και άγχη
- Μηχανισμούς άμυνας και τρόπους αντιμετώπισης δυσκολιών
Γιατί χρησιμοποιείται το TAT;
- Ψυχοθεραπεία & ψυχαναλυτική αξιολόγηση
- Διάγνωση ψυχικών διαταραχών
- Ανάλυση προσωπικότητας για επαγγελματική επιλογή
- Αξιολόγηση δημιουργικότητας και κοινωνικής προσαρμογής
Rorschach Test
Το Rorschach Test είναι ένα προβολικό τεστ προσωπικότητας, που χρησιμοποιείται για να αξιολογήσει σκέψεις, συναισθήματα και ασυνείδητες πτυχές της προσωπικότητας. Δημιουργήθηκε από τον Ελβετό ψυχίατρο Hermann Rorschach το 1921 και βασίζεται στην ερμηνεία ασαφών μελανόμορφων κηλίδων.
Πώς λειτουργεί το Rorschach Test;
- Ο εξεταζόμενος βλέπει 10 εικόνες με συμμετρικές μελανόμορφες κηλίδες (κάποιες ασπρόμαυρες, κάποιες έγχρωμες).
- Του ζητείται να περιγράψει τι βλέπει στην κάθε κηλίδα.
- Οι απαντήσεις του αναλύονται με βάση:
- Το περιεχόμενο (π.χ. άνθρωποι, ζώα, αντικείμενα)
- Το πώς βλέπει την εικόνα (ολόκληρη ή μεμονωμένα τμήματα)
- Τη χρήση του χρώματος και της κίνησης
- Την πρωτοτυπία ή την κοινότητα των απαντήσεων
Τι αξιολογεί το Rorschach Test;
- Συναισθηματική κατάσταση (π.χ. άγχος, κατάθλιψη)
- Διαταραχές σκέψης & αντίληψης (π.χ. ψύχωση, σχιζοφρένεια)
- Μηχανισμοί άμυνας & αντιμετώπισης προβλημάτων
- Αυτοεικόνα & σχέσεις με τους άλλους
- Δημιουργικότητα και γνωστικές λειτουργίες
Γιατί χρησιμοποιείται το Rorschach Test;
- Ψυχοδυναμική αξιολόγηση προσωπικότητας
- Διάγνωση ψυχικών διαταραχών (π.χ. σχιζοφρένεια, διαταραχές διάθεσης)
- Δικαστική ψυχολογία (forensic psychology)
- Ανάλυση προσωπικότητας για θεραπευτικούς σκοπούς
